Balsemen – thanatopraxie

Dat afscheid nemen van een dierbare voornamelijk over gevoelens en emoties gaat, mag duidelijk zijn. Toch is het handig om ook wat van de technische kant te weten om de keuzes te kunnen maken die goed voelen.

Het proces van ontbinden

Wanneer het hart stopt met kloppen stoppen daarmee ook alle mechanismes die zorgen voor behoud van het lichaam. Binnen 2 weken ontstaat daardoor het proces dat we ontbinding noemen. Medicatie die gebruikt werd kan dit proces versnellen of juist afremmen. Toch willen we de tijd nemen om afscheid te nemen en vooral ook het afscheid voor te bereiden. Daarom koelen we het lichaam om zo het proces af te remmen. We leggen hiervoor de overledenen op een koelplaat of koelen de kist waarin de overledene ligt opgebaard. Soms komen dierbaren van ver en is het fijn om wat extra tijd te hebben. Wettelijk is er de verplichting om de overledenen pas na 36 uur te begraven of cremeren. Zo kan de politie nog onderzoek verrichten wanneer er onduidelijkheden zijn rondom het overlijden.

Wanneer de wens is om de uitvaart na 6 werkdagen plaats te laten vinden, is hiervoor toestemming nodig van de officier van justitie of de burgemeester. Dit stamt nog uit de tijd waarin het belangrijk was om het lichaam zo snel mogelijk te verwijderen, zodat er geen besmettingen meer plaats kunnen vinden. Tegenwoordig hebben we gelukkig moderne technieken om dit proces van ontbinding te remmen.

Balsemen

Al hoe wel… moderne technieken? Balsemen gebeurde al in het oude Egypte. Om de lichamen te conserveren werden de organen verwijderd en de binnen- en buitenkant van het lichaam ingesmeerd met een conserverende stof.

Gannal, een Franse legerarts, staat aan de oorsprong van het balsemen zoals wij het nu kennen. Ook hij wilde het ontbindingsproces bij de overleden soldaten uitstellen zodat nabestaanden de kans zouden hebben om afscheid te nemen. Hij spoot daarom een conserverende stof in het lichaam. Door gebruik te maken van het bloedvatenstelsel, was het niet langer nodig om het lichaam te openen. Het proces van ontbinding werd volledig stilgelegd. Lange tijd was deze vorm van balsemen alleen toegestaan voor leden van het Koninklijk Huis, mensen die op zee waren overleden, per vliegtuig vervoerd moesten worden of mensen die hun lichaam hadden gedoneerd aan de wetenschap.

Lichte balseming – thanatopraxie

Wanneer we vandaag de dag meer tijd willen om afscheid te nemen kunnen we dus kiezen voor de methode van koelen. Nadeel is dat het lichaam hierdoor ook koud gaat aanvoelen. Thanatopraxie zou dan ook een mogelijkheid zijn. Het proces is gelijk aan het hierboven beschreven balsemen.

In de hals wordt een kleine snede gemaakt waardoor een balsemvloeistof op een basis van zouten, olie en een laag formalinegehalte in de halsslagader wordt gespoten. In de buik wordt een kleine snede gemaakt waardoor het bloed en andere lichaamsstoffen kunnen worden afgevoerd. Gedurende de opbaarperiode zal de werking van de balsemvloeistof langzaam afnemen. Omgevingstemperaturen of zonlicht hebben hier geen invloed op. Na de opbaarperiode zal het lichaam alsnog gaan ontbinden. Dit in tegenstelling tot het balsemen zoals hierboven beschreven waarbij het gehele ontbinding proces wordt stilgelegd en het lichaam geconserveerd wordt. De lage concentratie die gebruikt wordt tijdens het licht balsemen, heeft ook als voordeel dat het volledig biologisch afbreekbaar is en het lichaam dus ook begraven mag worden.

Cosmetische voordelen

Zoals we al noemden is afscheid nemen een zaak van emoties. We willen hierbij het beeld bewaren dat we van de overleden hebben. Ook hierin kan lichte balseming een rol spelen. Want na het toepassen ervan is blauwe verkleuring van de nagels, lippen en oren in veel gevallen weg of vele malen minder zichtbaar. Daarnaast krijgt een ingevallen mond of gezicht net wat meer vorm terug. Voor veel mensen een prettiger gezicht. Rouw is tenslotte iets dat we voelen. En niet altijd hoeven te ‘zien’.